امروزه مهمترین شاخص‌های زندگی بشر ، حفاظت از منابع تولید است. انسانها دریافته اند که تبعات و پیامدهای خسارت و زیانهایی که به طبیعت وارد می‌کنند، بمراتب بیشتر از بهره‌ای است که ازآلودن محیط زیست دریافت می‌کنند. از این رو ، با بکار بستن امکانات عملی و علمی می‌کوشند کمترین زیان را به طبیعت وارد آورند. امروزه تولید زباله در شهرهای بزرگ مسئله آفرین شده است.

    در ایران با جمعیتی بالغ بر  77 میلیون نفر ، روزانه بیـش از 40 هزار تن زباله تولید می‌شود که هزینه‌های جمع‌آوری و دفع آنها تنها در شهرها روزانه حدود 34 میلیون تومان برآورد می‌شود. طبق یک بررسی فقط بهای کاغذ و کارتن و پلاستیک جدا شده از زباله که به ترتیب 27/8% و 11/4% کل زباله‌های پنج شهر کوچک و بزرگ کشور را تشکیل می‌دهد که رقم قابل توجهی است. بررسی‌های اخیر که در شهرهای مختلف کشور انجام گرفته است، نشان می‌دهد که مواد آلی از 6/76-35% و کارتن از 7/4 – 9/2% و پلاستیک از 3/6-1/2% مهمترین اجزای قابل بازیافت زباله کشور ما را تشکیل می‌دهند.   و لیکن علیرغم اینکه فرهنگ بازیافت مواد از قدیم در ایران موسوم بوده است در سالهای اخیر ، بازیافت بی‌رویه ( زباله دزدی ) مواد بعلت تنوع مواد، در عدم مدیریت صحیح و نیز محدودیت ورود مواد اولیه خطرات و بحران‌های بهداشتی خاصی را در کشور به وجود آورده است. کاغذ ، آلومینیم ، لاستیک و مواد پلاستیکی و شیشه از جمله زواید بسیار با ارزش هستند که می‌توان آنها را بازیابی کرد. 

 

       

فرایند تولید زباله که خود ناشی از فعالیت انسان شهرنشین مصرف‌کننده است و هر روز نیز او را به مصرف بیشتر ترغیب می‌کنند، جزء لاینفک زندگی است. میزان سرانه زباله درمناطق شهری ایران 658 گرم در روز و درمناطق روستایی بین 220 تا 340 گرم در روز برای هر نفر میباشد و بطور متوسط 240 کیلوگرم درسال برای هرنفر درنظر گرفته میشود . لذا دفع این حجم عظیم زباله ، چنانچه بطور اصولی و بهداشتی انجام نشود، معضلات جبران ناپذیر زیست محیطی را بدنبال خواهد داشت.

 خطرات بهداشتی زباله : 

     عدم کنترل زباله های شهری وروستایی بعلت مواد آلوده کننده وفساد پذیر و نیز رطوبت وحرارت مناسب،  پناهگاهی مناسب برای انواع حشرات و جوندگان موذی میباشد. همواره توده های زباله از عوامل اصلی ومولد بسیاری از بیماریهای مشترک بین انسان و حیوانات و سایر بیماریهای واگیر دار وغیرواگیردار بوده است .

پراکندگی مواد زاید خانگی وصنعتی وتجاری وانتشار زباله های بیمارستانی ازیک سو و تداوم گرما و طولانی شدن زمان برداشت زباله از معابر و اماکن عمومی از سوی دیگر از جمله عوامل مساعد کننده برای تکثیر ورشد سریع بسیاری از باکتریها و انگلها و موجودات و جوندگان موذی میباشد.

مگس با انتقال فیزیکی بسیاری از باکتریها و انگلها نظیر تراخم – اسهالهای مهلک و عفونی و بیماریهای قارچی ومسمومیت غذایی و ... باعث بیمارشدن انسان میگردند.

باکنترل و دفع صحیح بهداشتی زباله حدود 90 درصد از مگسها ، حدود 65 درصد از موشها را میتوان تحت کنترل درآورد. 

ترکیبات زباله :

برای عملیات جمع آوری ، نگهداری ، حمل ونقل ، دفع بهداشتی و بازیافت از تجزیه و تحلیل مواد تشکیل دهنده زباله استفاده میشود. 

از لحاظ ترکیبات فیزیکی زباله ، زباله تشکیل شده از 1- پس مانده مواد غذایی 2- کاغذ و مقوا 3- پلاستیک و لاستیک 4- پارچه 5- چرم 6- مواد زاید باغ 7- چوب 8- شیشه 9- قوطی های فلزی 10- اشیای بی ارزش ساختمانی ( آجر وسنگ و گچ و... ) 11- خاک و خاشاک 12- استخوان 

ترکیبات شیمیایی زباله: ترکیبات فرمولی موادتشکیل دهنده زباله عبارتند از : کربن – هیدروژن – اکسیژن-ازت-سولفور-PH و رطوبت

اصول جمع آوری وحمل زباله :

تقریبا 80 درصد از هزینه های مربوط به زباله ها هزینه جمع آوری زباله میباشد از این لحاظ هزینه های سنگینی بر شهرداریها وسازمانها ی وابسته به جمع آوری و دفع زباله ها تقبل میگردد.

       پس از تولیدزباله، معمولاً دریک محل مناسب با توجه به شرایط بهداشتی و رعایت نکات بهداشتی دپو شده تا در سریعترین زمان ممکن ،بوسیله کارگران جمع آوری وسپس به محلی خارج از محیط شهری،حمل ونقل ودفع میگردد که بهترین روش ، جمع آوری مستقیم از درب منازل و انتقال به محل دفع میباشند ( دفن یا روشهای دیگر) درمراحل نگهداری وجمع آوری نقش آموزش وهمکاری متقابل بین تولید کنندگان زباله و پرسنل خدمات شهری در افزایش راندمان عملیات بسیار مؤثر است .

تولید کنندگان زباله باید آگاهی کافی ازاینکه زباله ها را در ظروف مناسب از لحاظ جنس و ظرفیت (حجم) وزمان تحویل به کارگران خدمات شهرداری داشته باشند. 

درهنگام نگهداری زباله ها درمنازل ومحل تولید، از ظروف پلاستیکی درب دار یا فلزی ضد زنگ با مقطح دایره ای ونیز استفاده از کیسه پلاستیکی زباله برای حفظ نظافت محیط زیست استفاده شود. بهترین روش جمع آوری زباله ها بطور روزانه است که در کنترل وجلوگیری از رشد و پرورش مگس مؤثر میباشد و بهترین زمان جمع آوری درساعاتی از شبانه روز که شهر خلوت بوده و ترافیکی وجود ندارد صورت گیرد در صورتیکه نتوان زباله ها رابازیافت کرد با به طریق ذیل نسبت به رهایی از آن اقدام نمود.

دفن بهداشتی زباله ها :

   روش خاصی است که براساس آن زباله ها را طوری در درون خاک مدفون میکنند که لایه بندی و پوشش دادن به آنها هیچ زیانی به محیط زیست ، موجودات دیگر و انسان نرساند. در روشهای دفن بهداشتی مشکلات زیست محیطی از قبیل بو ، دود و آلودگی خاک و آبهای سطحی وزیر زمینی وجود ندارد برای اجرای دفن بهداشتی مراحل زیر صورت میگیرد : براساس قوانین و دستورالعملهای حفاظت محیط زیست 

1- انتخاب محل دفن 

2- آماده سازی محل دفن 

3- جلوگیری از کنترل آلودگی آبهای زیرزمینی و سطحی در منطقه دفن 

مزایای روش دفن بهداشتی :

1- اقتصادی ترین روش میباشد البته درصورتی که زمین به مقدار کافی ومناسب باشد.

2- سرمایه گذاری اولیه آن درمقایسه باسایر موارد دفع بهداشتی زباله کمتر است .

3- برای دفع نهایی زباله ،نیاز به مراحل ومکمل بعدی ندارد .

4- نیاز به جداسازی مواد ندارد . 

5- از زمین دفن برای ایجاد فضای سبز ، پارک ، ... پس از انجام تخلیه و پرشدن ظرفیت محل میتوان استفاده کرد.

 

معایب روش دفن بهداشتی :

1- برای جوامع پرتراکم ،زمین مورد نظر درفاصله مناسب در دسترس نیست . 

2- گاهی اوقات در اثر بی توجهی مسئولین مربوطه، زباله ها بصورت تلنبار ،در محل قد علم میکنند. 

3- بدلیل ایجاد نشت از محل دفن ، ساختمان سازی مقدورنمیباشد ( به صرفه نیست)  .

4- دراثر تولید گاز متان ونشت شیرابه وتولید گاز Co2 ،ایجاد خطر انفجار و بالارفتن سختی آبهای زیر زمینی وآلوده شدن آنها بالا میگردد. 

سوزاندن زباله : 

سوزاندن وتبدیل مواد زاید جامد ( زباله ) به خاکستر و گاز، باعث کاهش حجم زیاد زباله گردیده بطوری که اگر بصورت اساسی و با زباله سوزهای مدرن کار سوزاندن زباله صورت گیرد میتواند 80 تا90 درصد از حجم زباله را کاهش دهد. 

این روش یک روش اساسی دردفع زباله های بیمارستانی وبرخی مواد زاید خطرناک  میباشد. 

هنگامی میتوان نتیجه خوبی از سوزاندن زباله ها گرفت که درهنگام سوختن زباله 1- کار با احتراق کامل صورت گیرد. 2- هیچ گونه آلودگی در محیط اعم از اتمسفر خاک آب و ... بوجود نیاورد 3- از دستگاههای مخصوص زباله سوز استفاده کنیم . 

دستگاه زباله سوز ویژه مراکز درمانی وبیمارستانی : 

برطبق قوانین جاری کشور سوزاندن زباله ها با دستگاه زباله سوز برای هر بیمارستان از وظایف ضروری میباشد که مدیریت بیمارستان ملزم به انجام آن است دفع سریع زباله های بیمارستانی و مراکز درمانی بعلت جرمهای میکربی و عوامل بیماریزایی ومواد زاید آزمایشگاهی ، پاتولوژیکی ، زواید شیمیایی و دارویی و فضولات سمی دارای اهمیت بهداشتی خاص است .

برای حذف پس مانده ناشی از سوختن مواد زاید، باید در محل مناسبی دفن بهداشتی صورت گیرد برای جلوگیری از خروج گازهای سمی وخطرناک ،ذرات گرد و غبار با استفاده از تجهیزات ویژه تصفیه گازهای متصاعد شده، انجام میگیرد. 

محاسن :

1- محو سریع زباله دراماکن تولید آن 

2- نیاز به زمین کمتری در ارتباط با روش دفن بهداشتی دارد.

3- مواد خاکستر بجا مانده از نظر بیولوژیکی مخاطره انگیز نبوده و قابل دفن هستند .

4- وضعیت آب و هوا و تغییرات جوی اثر مهمی در فرآیند ندارد .

معایب :

1- سرمایه گذاری اولیه بالا

2- موضوع آلودگی هوا درصورت رعایت نکردن اصول زباله سوزی به همراه دارد. 

3- از خود خاکستر ومواد پس مانده بجای میگذارد که نیاز به دفن دارد.

4- احتیاج به پرسنل کارآزموده و مجرب دارد .

5- هزینه نگهداری وتعمیرات دستگاهها بالاست .

6- برای دفع نهایی مواد زاید خطرناک ازجمله مواد رادیواکتیو ومواد قابل انفجار، روش مناسبی نیست .   

واما استفاده از زباله ها:

 بعنوان کود گیاهی 

می‌توان زباله را طی فرآیندهایی به مواد تقویت کننده خاک یا کود ( کمپوست ) تبدیل نمود که سرشار از مواد آلی و عناصر مورد نیاز گیاه می‌باشد. با مصرف کمپوست می‌توان تا %70 در مصرف کودهای شیمیایی صرفه‌جویی کرد. هر انسانی که در شهر زندگی می‌کند، روزانه بیش از 5/0 کیلوگرم زباله تولید می‌کند که بیش از یک‌سوم آن ، قابل تبدیل به کمپوست است.

چنانچه جمعیت شهرنشین را 30 میلیون نفر تخمین بزنیم، روزانه معادل پانزده میلیون کیلوگرم زباله تولید می‌شود که از این مقدار ، پنج میلیون کیلوگرم آن قابل تبدیل به کمپوست است. 

کمپوست *

کمپوست یک کود آلی است و حاصل مجموع تغییر و تبدیل‌هایی است که روی انواع بازمانده‌های گیاهی و حیوانی در نتیجه توالی فعالیت گروههای مختلف میکروارگانیسم‌ها بوجود می‌آید. تولید کمپوست از زمانهای بسیار دور در کشاورزی سنتی اغلب کشورها با استفاده از بازمانده‌های محصولات زراعی و با افزودن فضولات دام و طیور به آنها متداول بوده  است.

امروزه علاوه بر بازمانده‌های محصولات کشاورزی و دامی ، انبوهی از سایر مواد آلی بصورت مواد زائد و ضایعات برخی کارخانه‌های صنعتی و بخصوص کارخانه‌های وابسته به صنایع کشاورزی ، همچنین از طریق زباله‌های شهری ، لجن فاضلابها و... در حجم زیاد تولید می‌شوند که تجدید سیکل آنها از طریق تبدیل کمپوست و استفاده از آنها بعنوان یک کود آلی هم از نظر اصلاح خاک و افزایش سطح حاصلخیزی آن و هم از لحاظ جلوگیری از انتشار مواد آلوده کننده محیط زیست ، امری کاملا ضروری است.

 

 

تکنولوژی تولید گاز زیستی (بیوگاز) با استفاده از زباله و فاضلاب 

متان یا گاز طبیعی ، محصول میکروبی حاصل از تجزیه بی‌هوازی مواد آلی به وسیاه میکروبها می‌باشد. تولید متان ، یک فرآیند کاربردی وسیع در تجزیه ضایعات آلی است زیرا این گاز نامحلول بوده و براحتی از سیستم تصفیه خارج می‌شود. از آنجائیکه این گاز یک ماده سوختی است، متان تولید شده در سیستم تصفیه می‌تواند بعنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد. 

بیوگاز *

بیوگاز مخلوطی قابل اشتعال است که در اثر تخمیر مواد آلی در یک محدوده گرمایی و PH مشخص و در شرایط بی‌هوازی توسط میکروبها بوجود می‌آید. ترکیبات آن ، شامل 56-55 درصد گاز متان و گازهای دیگر مانند دی‌اکسید کربن ، نیتروژن و سولفید هیدروژن و بعضی هیدروکربورهاست.

استفاده از گاز متان حاصل از تخمیر مواد بیولوژیکی حداقل 70 سال پیش در تصفیه‌خانه های فاضلابهای شهری اروپا مطرح شده است. ولی استفاده از بیوگاز در ده سال اخیر بعلت کمبود انرژی و افزایش قیمت آن مورد توجه خاص قرار گرفته است. 

منبع تهیه بیوگاز 

قسمت اعظم فضولات انسانی ، حیوانی ، گیاهی قابل تجزیه بوده و می‌تواند تحت شرایط ویژه تخمیر شده و با تولید بیوگاز ، جوابگوی قسمتی از نیازهای انرژی شهر و روستا باشد. علاوه بر آن با تولید کود بهداشتی و بهبود آلودگی محیط زیست توسط دستگاه بیوگاز در روستاها دو بحران عمده روستائیان مرتفع خواهد گردید. در اروپای غربی ، در دامداری‌ها و مجتمع‌های کشاورزی و تقریبا کلیه تصفیه‌خانه‌های فاضلاب مجهز به دستگاه‌های بیوگاز هستند. این واحدها قسمت عمده انرژی مورد نیاز خود را از طریق بیوگاز تامین می‌کنند. 

محاسن استفاده از بیوگاز 

1- کنترل آلودگی‌های محیط زیست از طریق متمرکز نمودن فضولات انسانی و حیوانی در مخازن تخمیر و جلوگیری از پراکندگی مواد در محیط زندگی مردم.

2- تهیه کود مناسب و بهداشتی که حاصل از تخمیر فضولات دامی و انسانی می‌باشد.

3- تولید گاز متان جهت سوخت و ساز ، روشنایی و یا تبدیل آن به انرژی‌های مکانیکی. استفاده از ضایعات کارخانه‌های فراوری مرکبات جهت مصارف غذایی

در دنیای امروز ، استفاده از محصولات ثانویه مرکبات روز به روز اهمیت بیشتری به خود می‌گیرد و مخصوصا پس از اختراع ماشین‌های آب‌میوه گیری به فکر استفاده از تفاله‌های کارخانه نیز برآمده‌اند. تعیین درجه اهمیت بین تولیدات اصلی و جنبی همیشه امکانپذیر نمی‌باشد. بعنوان مثال ، در " گینه " و " ساحل عاج " ، اسانس لیمو اهمیت بیشتری از لیمو دارد.

از پوست مرکبات روغن‌کشی می‌کنند. از قسمت سفید پوست آنها ، ماده Pectine استخراج می‌کنند. از روغن‌ها و تفاله‌های هسته ، مواد متعدد تهیه می‌کنند. مهمترین محصولات جانبی این کارخانه‌ها ، پالپ خشک شده ، ملاس ، پالپ شسته شده ، اسانس و روغنها هستند. نمونه‌هایی از این محصولات تولید هیسپردین ، نارنجین ، لیمونین ، آنزیمها ، اسانسها ، ترکیبات شیمیایی طعم دهنده و پکتین هستند.

  

 

نظرات شما عزیزان: